W 2018 roku Biblioteka Narodowa w Warszawie informowała o odnalezieniu i konserwowaniu egzemplarza pierwszego wydania książki "O krasnoludkach i o sierotce Marysi" autorstwa Marii Konopnickiej.
Na drugim filmie, gdzie występuje pani Joanna Piekarska, możemy dowiedzieć się, że nie wiadomo kto jest autorem ilustracji. Padły słowa: Konia z rzędem temu, kto go wytropi.
W styczniu 2024 roku zdigitalizowano i udostępniono w Google Books niemieckojęzyczne czasopismo dla dzieci pt. "Kinder-Gartenlaube". Dzięki temu, dziś już wiadomo, że ilustracja z okładki polskiej książki o Sierotce Marysi z 1896 r. znalazła się także na okładce egzemplarza nr 8 tego pisma, z tomu nr 3 z 1887 r.
Pod ilustracją na okładce "Kinder-Gartenlaube" można odczytać następujące napisy:
Lith.u.Druck v.CARL MAYER'S KUNSTANSTALT, Nürnberg.
Herausgegeben v.VERLAG DER KINDER-GARTENLAUBE, Nürnberg.
Wskazują one, że grafikę wykonano w Carl Mayer`s Kunstanstalt Nürnberg, czyli w pracowni założonej w Norymberdze przez Karola Ferdynanda Mayera (1798-1868) (LINK).
Przejrzałem "Kinder-Gartenlaube" w Google Books i znalazłem wszystkie 12 ilustracji, jakie są w książce o Sierotce Marysi. Mogą różnić się szczegółami. Zestawiłem te grafiki poniżej, na samym końcu tekstu, w kolejności w jakiej występują w Sierotce Marysi. Ilustracje po lewej stronie pochodzą ze skanów z biblioteki cyfrowej Polona, a po prawej ze skanów z Google Books.
Spostrzeżenia
Informacje o norymberskiej pracowni pojawiają się tylko w trzech przypadkach. Przy dwóch ilustracjach, które są na okładkach ("Podziomek spotyka Marysię" i "Modraczek i jego uczeń") oraz - co stanowi tu wyjątek - przy jednej, która nie jest na okładce ("Koncert Mistrza Sarabandy"). Przy pozostałych nie ma informacji o norymberskiej pracowni.
Na dwóch ilustracjach ("U Królowej Tatry" i "U Krasnoludków") zauważyłem charakterystyczny znak, który, być może, jest sygnaturą twórcy lub współtwórcy danej grafiki. Te symbole występują też w "Kinder-Gartenlaube".
Znak w prawym dolnym rogu ilustracji "U Królowej Tatry" (LINK)
Warto zauważyć, że na IStockPhoto.com znajduje się ilustracja "U Krasnoludków", ale z podpisem "Hütchen" (LINK), a nie "Naschgretchen" jak przy tej, którą znalazłem w "Kinder-Gartenlaube". Co więcej, brak tam omawianego wyżej znaku i widać, że grafika ta jest szersza niż te z Sierotki Marysi czy "Kinder-Gartenlaube". W prawym górnym rogu jest na nich tylko fragment chrześcijańskiego krzyża, a na ilustracji zamieszczonej na IStockPhoto.com jest widoczny cały. Być może, ta ilustracja została skądś przedrukowana do "Kinder-Gartenlaube"? W serwisie IStockPhoto.com niewiele wiadomo o źródłach tej grafiki. Wiadomo, że umieścił ją użytkownik duncan1890, 5 listopada 2021 roku (ID zbioru ilustracji: 1351561134).
W Carl Mayer`s Kunstanstalt Nürnberg mogło pracować więcej ilustratorów niż jeden, więc możliwe, że grafiki w książce o Sierotce Marysi mają różnych twórców bądź np. niektóre z nich (a może i wszystkie) są efektem współpracy kilku autorów.
Z uwagi na to, że nie przy wszystkich grafikach jest nazwa ww. pracowni, to nie ma pewności, czy wszystkie wykonano właśnie w niej. Jednak, z braku informacji o innych pracowniach czy autorach, można przyjąć to za prawdopodobne.
Kwerenda internetowa w 2023 roku
O tym, że ilustracje z Sierotki Marysi są z czasopisma "Kinder-Gartenlaube" byłem przekonany już od roku. Przeprowadziłem wówczas dość intensywną kwerendę w zasobach Internetu - opartą w dużej mierze na Google Images, metodzie prób i błędów, wyciąganiu wniosków oraz intuicji. Swoimi ustaleniami, spostrzeżeniami i pomysłami podzieliłem się 26 maja 2023 r. na Facebooku na grupach Biblio i Bibliomania. Wczoraj (1 czerwca 2024 r.), z okazji Dnia Dziecka, przypomniałem o tych moich tekstach. Dzięki temu, zaraz dowiedziałem się, że czasopismo "Kinder-Gartenlaube" zostało zdigitalizowane i udostępnione w Google Books w styczniu 2024 roku. Przez ten rok, nie udało się znaleźć tego czasopisma w żadnej bibliotece w Polsce. Toteż tym cenniejsza jest inicjatywa Google Books.
Wśród swoich spostrzeżeń, którymi podzieliłem się na grupach Biblio i Bibliomania, napisałem - za niemiecką Wikipedią - że w norymberskiej pracowni Karola Ferydnanda Mayera jednym z pracowników był malarz Fryderyk Karol Hösch (1836-1888) [Friedrich Carl Hoesch] (w Wikipedii podany jako "C. Hösch"). W Internecie można znaleźć informacje o książce z jego rysunkami dla dzieci (Friedrich Carl Hösch's Ziehbilderbuch). Być może to on był autorem przynajmniej niektórych ilustracji opublikowanych w książce o Sierotce Marysi? A może omawiany wyżej znak, to jego sygnatura? Niestety, nie znalazłem podobnej sygnatury na innych grafikach tego twórcy, dostępnych w Internecie.
Ponadto, w wyniku ww. kwerendy w 2023 roku, znalazłem kilka ilustracji: na eBay'u (LINK) i na IStockPhoto.com (LINK oraz wspomnianą: LINK). Niestety, w tych przypadkach, informacje o źródłach często były niepełne. Np. sprzedawca na eBay'u napisał, że oferowana książka nie ma tytułu ("Das Buch hat keinen Titel.").
Podejrzewam, że skuteczniejsze pogłębienie badań na temat ww. ilustracji wymagałoby dobrej znajomości języka niemieckiego i kwerendy w źródłach niemieckojęzycznych.
Natomiast, ważne jest to, że dziś możemy podziwiać i cieszyć się pięknymi obrazkami z "Kinder-Gartenlaube". Toteż poniżej podałem linki do tego czasopisma. Podałem też spisy ilustracji z Sierotki Marysi z danymi bibliograficznymi. Ilustracje znajdują się na nienumerowanych stronach, więc podałem numery stron pomiędzy którymi się znajdują (czasami między danymi stronami może się znajdować więcej niż jedna ilustracja).
Linki do kolejnych tomów "Kinder-Gartenlaube" w serwisie Google Books
Panu Arturowi Borubarowi, członkowi grupy Biblio, składam podziękowanie za wskazanie tych linków we wczorajszym (1 czerwca 2024 r.) komentarzu pod wpisem z 26 maja 2023 r. o Sierotce Marysi. Dzięki temu dowiedziałem się o opublikowaniu skanów "Kinder-Gartenlaube" w Google Books.
Opublikowano tam także zeskanowane czasopismo "Jugend-Gartenlaube", będące zapewne kontynuacją "Kinder-Gartenlaube".
Lista 12 ilustracji w kolejności występowania w książce "O krasnoludkach i o sierotce Marysi" z 1896 r.
- 1889, t. 8, nr 7, s. 100/101, Der Gelehrte in tausend Ängsten!
/ Nadworny kronikarz Króla Błystka rozpoznaje wiosnę. (s. 2/3) - 1887, t. 3, nr 5, s.78/79 - Frühlings=Erwachen.
/ Wyprawa Podziomka. (s. 24/25) - 1888, t. 5, nr 3, s. 40/41 - Auswanderung aus dem Herrlaberge.
/ Król Błystek opuszcza grotę. (s. 60/61) - 1887, t. 3, nr 8, s. 112/113 - [okładka]
/ Podziomek spotyka Marysię. (okładka i s. 72/73) - 1887, t. 3, nr 8, s. 144/145 - Ein werter Gast.
/ Dobre czasy. (s. 102/103) - 1890, t. 10, nr 2, s. 28/29 - Der Grille Abendlied.
/ Koncert Mistrza Sarabandy. (s. 116/117) - 1887, t. 3, nr 7, s. 96/97 - [okładka]
/ Modraczek i jego uczeń. (s. 132/133) - 1887, t. 3, nr 8, s. 114/115 - Bei der Fee Rateklug.
/ U Królowej Tatry. (s. 146/147) - 1887, t. 3, nr 8, s. 146/147 - Tanz in der Mainnacht.
/ Sobótka. (s. 166/167) - 1889, t. 8, nr 10, s. 152/153 - Die Maus als Dieb verhört!
/ Sprawa Wiechetka (s. 184/185) - 1888, t. 6, nr 9, s. 136/137 - Ein Almosen!
/ Jałmużna Półpanka. (s. 192/193) - 1887, t. 3, nr 12, s. 178/179 - Naschgretchen.
/ U Krasnoludków. (s. 216/217)
Lista 12 ilustracji w kolejności występowania w czasopiśmie "Kinder-Gartenlaube"
- 1887, t. 3, nr 5, s. 78/79 - Frühlings=Erwachen.
/ Wyprawa Podziomka. (s. 24/25) - 1887, t. 3, nr 7, s. 96/97 - [okładka]
/ Modraczek i jego uczeń. (s. 132/133) - 1887, t. 3, nr 8, s.112/113 - [okładka]
/ Podziomek spotyka Marysię. (okładka i s. 72/73) - 1887, t. 3, nr 8, s. 114/115 - Bei der Fee Rateklug.
/ U Królowej Tatry. (s. 146/147) - 1887, t. 3, nr 8, s. 144/145 - Ein werter Gast.
/ Dobre czasy. (s. 102/103) - 1887, t. 3, nr 8, s. 146/147 - Tanz in der Mainnacht.
/ Sobótka. (s. 166/167) - 1887, t. 3, nr 12, s. 178/179 - Naschgretchen.
/ U Krasnoludków. (s. 216/217) - 1888, t. 5, nr 3, s. 40/41 - Auswanderung aus dem Herrlaberge.
/ Król Błystek opuszcza grotę. (s. 60/61) - 1888, t. 6, nr 9, s. 136/137 - Ein Almosen!
/ Jałmużna Półpanka. (s. 192/193) - 1889, t. 8, nr 7, s. 100/101, Der Gelehrte in tausend Ängsten!
/ Nadworny kronikarz Króla Błystka rozpoznaje wiosnę. (s. 2/3) - 1889, t. 8, nr 10, s. 152/153 - Die Maus als Dieb verhört!
/ Sprawa Wiechetka (s. 184/185) - 1890, t. 10, nr 2, s. 28/29 - Der Grille Abendlied.
/ Koncert Mistrza Sarabandy. (s. 116/117)
12 ilustracji z książki o Sierotce Marysi
Okazuje się, że dr Aleksandra Wieczorkiewicz i dr Anna Czernow już w sierpniu 2022 r. odwiedziły Staatsbibliothek w Berlinie i tam znalazły omawiane ilustracje w "Kinder-Gartenlaube". Swoje odkrycie ogłosiły jednak dopiero 2 lipca 2024 r. na Facebooku. A zrobiły to na skutek rozgłosu o moim odkryciu. Planowały inaczej, bo wspólnie z prof. Katarzyną Krzak-Weiss napisały artykuł pt. "Szczęśliwe zakończenie poszukiwań krasnoludków z baśni Marii Konopnickiej", który ma ukazać się na łamach "Pamiętnika Literackiego". Wymienione badaczki należą do Zespołu ds. Badań nad Literaturą i Kulturą Dziecięcą Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
OdpowiedzUsuńTo nieoczekiwany obrót spraw! Rzeczywiście wygląda na to, że były to dwa zupełnie niezależne od siebie odkrycia. Gratuluję całemu zespołowi badawczemu i dziękuję za wyrazy uznania dla mnie. Cieszę się, że miałem swój udział w tej historii. To bardzo dobrze, że temat został opracowany naukowo. Z zainteresowaniem przeczytam artykuł.
Widocznie, krasnoludki zniecierpliwione oczekiwaniem na ogłoszenie światu informacji o ich pochodzeniu, zdecydowały się podszepnąć mi coś do ucha, aby to wydarzenie przyspieszyć.